Wyczekiwana premiera – Sztab Generalny Wojska Polskiego

Trzyodcinkowy miniserial dokumentalny, odsłaniający kulisy działalności Sztabu Generalnego Wojska Polskiego od roku 1918 do czasów współczesnych. Kulisy największych operacji wojskowych, walka wywiadów i mało znane fakty z historii instytucji stanowiącej „mózg” Wojska Polskiego oraz jej roli w momentach zwrotnych w historii Polski.

reżyseria: Norbert Rudaś
scenariusz: Norbert Rudaś
producent wykonawczy: Andrzej Jachim
narrator: Przemysław Bednarczyk
zdjęcia: Grzegorz Filipiak
montaż: Paweł Wierzchowski
muzyka: Mariusz Ostański, Paris Music
animacje: Mariusz Jurkowski, New Born, Bartłomiej Maron
werki i fotosy: Jacek Sadowski 
producent wykonawczy: Vena Art
produkcja: Centralna Biblioteka Wojskowa i Vena Art

„Praca Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, z racji na swoją specyfikę, zawsze odbywa się za zamkniętymi drzwiami. Jednak 100-lecie Sztabu jest wyjątkową okazją, aby nieco te drzwi uchylić i opowiedzieć o ważnej części naszej historii, którą trudno byłoby znaleźć w podręcznikach…”

Słowa generała Leszka Surawskiego stały się nie tylko zapowiedzią filmu o historii Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, ale również kluczem do jej opowiedzenia. Film, prezentowany w telewizji jako trzyodcinkowy miniserial, odsłania kulisy działalności Sztabu Generalnego Wojska Polskiego od roku 1918 do czasów współczesnych. Chronologicznie ułożone, najciekawsze wydarzenia i mało znane fakty składają się na opowieść o niezwykle burzliwej historii instytucji stanowiącej „mózg” Wojska Polskiego oraz jej roli w kluczowych momentach współczesnej historii Polski.

Drzwi, o których mówi generał Surawski, uchylają się przed Narratorem (znakomitym opowiadaczem i historykiem, Przemysławem Bednarczykiem) już w pierwszej scenie filmu, otwierając wejście do świata wydarzeń mających wpływ na losy Polski i Europy w ostatnim stuleciu. Opowieść rozpoczyna się w salach i podziemiach nieistniejącego Pałacu Saskiego, ale wnętrza szybko zmieniają się, ewoluują pod wpływem czasu i przedstawianych wydarzeń, chociaż Narrator nie wychodzi na zewnątrz. To przenikanie się odległych od siebie miejsc historycznych, filmowej scenografii i wirtualnej przestrzeni stworzonej w komputerze sprawia, że otwierając drzwi w Pałacu Saskim Narrator może wejść do składu broni atomowej w Podborsku lub tajnego stanowiska dowodzenia na Wyspie Wolin. Podróżuje w czasie we wciąż zmieniającym się otoczeniu, z jednej strony jakby wprost wyjętym ze wspomnień i archiwów, zapełnionym żywymi historycznymi postaciami, z drugiej na wskroś nowoczesnym, pełnym efektownych wizualizacji i wirtualnych ekranów pojawiających się na skinienie ręki, aby wesprzeć opowieść. W filmie praktycznie nie ma plenerów. Zostały zastąpione dużymi przestrzeniami w specjalnie przygotowanych wnętrzach, w których wkomponowane zostały unikalne archiwalia ilustrujące m.in. skutki decyzji podejmowanych w pomieszczeniach Sztabu, a więc pokazujące to, co działo się „na zewnątrz”. Jedyny plener, który tą ciągłość na chwilę zrywa, pojawia się po zakończeniu II wojny światowej, kiedy Narrator ponownie wprowadzany jest do znanego już widzowi, a jednak bardzo odmienionego świata opowieści.

Kwerenda, wykonana z pomocą historyków Centralnej Biblioteki Wojskowej zajęła trzy miesiące. Na jej podstawie powstał scenariusz, który przez dwa kolejne miesiące dopracowywano i poprawiano dzięki zaangażowaniu wybitnych konsultantów. Zadanie trudne nie tylko ze względu na konieczną selekcję materiału, ale również na przyjęty sposób narracji. Zdecydowaliśmy się opowiedzieć historię Sztabu Generalnego poprzez najciekawsze, chronologicznie ułożone wydarzenia, z jednoczesnym zarysowaniem sytuacji międzynarodowej oraz konsekwencji podejmowanych działań. Zależało nam, aby w prosty i atrakcyjny sposób przedstawić wydarzenia przełomowe, np. genezę powstania i osiągnięcia Biura Szyfrów, Bitwę Warszawską czy planowany udział Wojska Polskiego w ataku na Zachodnią Europę. Wyszliśmy z założenia, że faktyczna wiedza o tych wydarzeniach jest raczej hasłowa i w rzeczywistości mało znana. Naszą ambicją było, aby po obejrzeniu filmu każdy mógł zrozumieć ich znaczenie i potrafił opowiedzieć o nich własnymi słowami.

W efekcie powstała prosta, obiektywna narracja prowadzona bez zadęcia, forsowania tez i utrwalania mitów. Nie unikająca trudnych tematów, choć mająca w pamięci, że to materiał jubileuszowy na 100-lecie ustanowienia Sztabu Generalnego, służący pokazaniu najwybitniejszych osiągnięć instytucji stanowiącej „mózg” Wojska Polskiego.

Dla niektórych widzów niedosyt może stanowić część dotycząca współczesności. Jednak, jak uświadomiły mi rozmowy z byłymi Szefami Sztabu Generalnego WP oraz oficerami tej instytucji, zbyt wiele elementów dotyczących pracy Sztabu w okresie po wstąpieniu do NATO, wciąż nie jest materiałem historycznym. Okrojenie ich z informacji niejawnych sprawiłoby, że część współczesna filmu byłaby bez porównania bardziej „sucha” i mniej atrakcyjna niż część historyczna. Dlatego zdecydowaliśmy się na wprowadzenie cezury w miejscu, od którego zbyt wiele elementów musiałoby zostać przemilczanych. Z uwagi, że dotyczą one naszego bezpieczeństwa, powinny pozostać za zamkniętymi drzwiami do czasu, kiedy staną się po prostu zbiorem faktów stanowiących materiał do analizy naukowej lub materiałem na kolejny film.

Sądzę, że i tym razem nie zawiedziemy oczekiwań widzów. Ja dziękuję za tą wspólną, wielomiesięczną wyprawę w przeszłość dr. Janowi Tarczyńskiemu i jego znakomitemu zespołowi historyków, Andrzejowi Jachimowi i kierowanej przez niego, sprawdzonej w każdym boju ekipie filmowej Domu Produkcyjnego Vena Art, wszystkim filmowym przyjaciołom a także osobom, firmom i instytucjom, które nas wsparły. A przede wszystkim Panom Generałom: Leszkowi Surawskiemu, Rajmundowi T. Andrzejczakowi oraz ich znakomitym poprzednikom, którzy otworzyli przede mną świat, jak sądziłem, dawno nieistniejący. Świat honoru, poświęcenia, szacunku do wartości, nienagannych manier i elegancji nawiązującej do najlepszych tradycji kadry oficerskiej Wojska Polskiego. Ten świat nadal istnieje w Wojsku Polskim. Jeśli ktoś w to wątpi, niech zajrzy za drzwi, które na chwilę uchylimy.